اولین باری که عبارت «16+» را سردر یک سینما در ایران دیدید، چه چیزی در ذهن‌تان نقش بست؟ یادتان هست چه احساسی داشتید؟ اصلا به نظرتان وقتی یک نفر که از خارج به ایران آمده، علامت «18+» را برای یک فیلم در ایران ببیند، چه فکری خواهد کرد؟‍! به هر حال اصلا مهم نیست که چه فکری می‌کند! چون این‌جا ایران است و همه‌چیز مختصات خاص خودش را دارد.

در این سال‌ها فیلم‌های سینمایی انگشت‌شماری بوده‌اند که مُهر محدودیت سنی برای بینندگان بر پیشانی‌شان خورده است. این داستان با فیلم «مصائب شیرین» علیرضا داوودنژاد شروع شد و پس از آن فیلم‌های دیگری به این جرگه پیوستند. هرچند که از سوی مردم، این بیشتر به حربه‌ای تبلیغاتی برای فروش بیشتر و گسترش موج فیلم در جامعه تعبیر شده است.

 «زنان ونوسی، مردان مریخی» عنوان فیلم جدیدی است که از عید فطر در تهران و سایر شهرستان‌ها به نمایش عمومی در آمده و عبارت «دیدن این فیلم به افراد زیر 16 سال توصیه نمی‌شود» موج تبلیغاتی گسترده‌ای حول آن به راه انداخته است. در این فیلم پرستاره، هنرمندان زیادی به ایفای نقش پرداخته‌اند، از جمله امین حیایی، بهاره رهنما، شیلا خداداد، سحر زکریا، الیکا عبدالرزاقی، اکرم محمدی، امیرحسین رستمی، غلامحسین لطفی، شراره رخام و...

 اما واقعا داستان چیست؟ اصولا وقتی شما درباره فیلمی چیزی نشنیده یا نخوانده باشید، بدون هیچ‌گونه پیشداوری به تماشای آن می‌نشینید. اما وقتی چنین عباراتی (مثل چیزی که برای همین فیلم به کار رفته) در مورد یک فیلم می‌شنوید، خودبه‌خود زمانی که روی صندلی سینما می‌نشینید، از فیلمی که قرار است ببینید، «انتظار»ی دارید. کسانی هم که به تماشای «زنان ونوسی، مردان مریخی» نشسته‌اند، چنین پیش‌زمینه‌ای دارند. البته که تصورشان پر بیراه هم نیست و شمه‌هایی از اروتیسم در بخش‌هایی از فیلم دیده می‌شود!

 درباره «زنان ونوسی، مردان مریخی» حرف‌های کاملا متضادی گفته می‌شود و این در نوع خود جالب است. برخی آن را یک فیلم کاملا آموزنده می‌دانند و برخی یک فیلم بسیار بدآموزنده!  عده‌ای معتقدند که یک کمدی خوب است و دیگران آن را مبتذل می‌دانند. از یک طرف، هستند عده‌ای که «زنان ونوسی، مردان مریخی» را در راستای مقابله با چند همسری و تقبیح ازدواج موقت می‌دانند و دیگرانی هم هستند که فیلم را کاملا عامل ترویج ازدواج موقت می‌دانند! این همه تضاد در اظهار‌نظرهای حول یک فیلم کمی عجیب است. البته بگذریم که تقریبا تمام اظهارنظرهای مثبت پیرامون فیلم، از زبان خود عوامل فیلم (کارگردان، تهیه‌کننده و بازیگران) گفته شده است!
 

    *   به بخشی از این ادعاها توجه کنید:

«در این فیلم ما سعی کرده‌ایم خانواده ایرانی را به تصویر بکشیم و به نوعی در مقابل مسایل انحرافی (که این روزها در شبکه‌های ماهواره‌ای به وفور دیده می‌شود و بنیان‌های خانواده را زیر سؤال می‌برد) خانواده ایرانی و مبانی تحکیم آن را در قالب طنز و مفرح به بیننده نشان دهیم.» (کاظم راست‌گفتار/ کارگردان فیلم)

    * «فیلم بسیار خوش‌ساخت [بوده] و فضای کمدی دارد که تلاش [کرده‌ایم] در آن از آثار کمدی سطحی و سخیف فاصله بگیریم.» (محمدرضا مفیدی/ تهیه‌کننده فیلم)

    * «به عقیده من خانواده‌ها اگر کودک دو ساله هم دارند، با خود به سینما ببرند؛ زیرا این فیلم برای خانواده‌ها جذاب و در عین حال مفرح است و یک کلاس کارآموزی برای دختران خواهد بود.» (کاظم راست‌گفتار/ کارگردان فیلم)

    * «ما بر اساس تحقیقاتی که انجام دادیم به این نتیجه رسیدیم که حدود 30 درصد از ازدواج‌هایی که منجر به طلاق می‌شود، به دلیل عدم درک صحیح زوج‌ها از یکدیگر است. یک مرد با دیدگاه مردانه، شخصیت همسر خود را قضاوت می‌کند و یک زن هم با دیدگاه زنانه این کار را انجام می‌دهد. این فیلم دیدگاه مردم را در مورد این وضعیت روشن می‌کند.» (کاظم راست‌گفتار/ کارگردان فیلم)

    *  حالا به بخشی از نقدهای مثبت و منفی درباره فیلم توجه کنید:

    *  این فیلم فاقد قصه پخته و جا‌افتاده و شخصیت‌پردازی است. گرچه این فیلم خوش‌رنگ و لعاب حتی فکاهی سرگرم‌کننده‌ای برای شاد کردن مخاطب فارغ از دغدغه‌ها و روزمرگی‌های زندگی ماشینی انسان‌ها روی صندلی سینما است که با بیرون آمدن از سالن سینما بی‌شک همه آن را فراموش خواهند کرد. (آرش پژمان/ منتقد سینما)

    *  فیلم جدیدی این فیلمساز [راست‌گفتار] به نام «زنان ونوسی، مردان مریخی» که در مسیر بی‌پروایی فرهنگی، رفتاری، پرده‌دری اخلاقی و اجتماعی گوی سبقت را از این قبیل فیلم‌ها ربوده، به بهانه نمایش زندگی یک خانواده ایرانی، آن‌چه را که بسیاری از فیلمفارسی‌های قدیمی هم به راحتی نمی‌توانند به تصویر بکشند، با ظاهرسازی اجتماعی، تجمل‌گرایی و آرایه‌های چندش‌آور ضد‌فرهنگ ایرانی در قالب تصویر و سینما ارائه کرده و جالب این که کارگردان محترم فیلم با افتخار عنوان کرده که زیر 15 ساله‌ها حتماً با خانواده‌های خود به دیدن این فیلم به اصطلاح کمدی بیایند! (جبار آذین/ منتقد و مدرس سینما)

    *  تصدیق می‌کنید که اظهارنظرها چه‌قدر با هم در تضادند؟!

جالب‌ترین نکته در این بین، همان گفته راست‌گفتار درباره کاهش آمار طلاق در جامعه است؛ گفته‌ای که اخیرا در تیزرهای تلویزیونی فیلم، از دهان امین حیایی هم شنیده می‌شود.البته راست‌گفتار مشخص نکرده که منظورش از آن 30 درصد طلاق‌هایی که قرار است در صورت دیدن فیلم کاهش پیدا کنند، چیست. شاید او از آن دسته طلاق‌هایی حرف می‌زند که بر اثر تجدید فراش و چند همسری آقای خانواده رخ می‌دهند و راست‌گفتار می‌خواهد خانم‌ها با دیدن این فیلم، راحت‌تر با این موضوع کنار آمده و در نتیجه، آمار این قبیل طلاق‌ها کاهش یابد!

 نوع آرایش‌ بازیگران فیلم به شکلی است که حتی در جامعه واقعی ایران نیز (که تمام آن‌چه در سینما و تلویزیون می‌بینیم، نیست) چنین پوشش‌هایی به‌هیچ‌وجه عرف نیست و کسانی با این ظواهر، اصولا در خود جامعه نیز «انگشت‌نما» هستند؛ چه رسد به سینما و تلویزیونی که همیشه قصد داشته تصویری پاستوریزه‌تر از فضای واقعی جامعه ترسیم کند.

 در کنار فیلم‌نامه، یکی دیگر از نکات برجسته فیلم که بسیار مورد بحث قرار گرفت، پوشش بازیگران فیلم –به ویژه خانم‌ها- بود. پوششی که حتی در سینمای ایران (صدا و سیما که هیچ!)، خیلی مرسوم نیست و اصولا همین که این لباس‌ها و از آن مهم‌تر آرایش‌ها چگونه مجوز اکران گرفته‌اند هم در نوع خودش عجیب بوده و از سوی خیلی‌ها مرموز قلمداد شده است.

این که چگونه ستارگان سینما حاضر به بازی در این فیلم شده‌اند، کاملا به خودشان مربوط است. اما از آن بدتر این توجیه آنهاست که سکانس پایانی فیلم و استیصال سعید از داشتن دو همسر را دلیل حضورشان در «زنان ونوسی، مردان مریخی» می‌دانند و دقیقا بر همین اساس معتقدند که چون او در نهایت از دست هر دو همسرش سر به کوه و بیابان می‌گذارد و متواری می‌شود، بنابراین فیلم، در تقبیح چندهمسری است، نه در تبلیغ آن.اما در پاسخ این توجیه هم باید گفت که اولا همه می‌دانیم که اگر همین پایان‌بندی‌های کلیشه‌ای و عاقبت‌به‌خیری فیلم‌ها و سریال‌ها (با آن پندها و اندرزهای گل‌درشت‌شان!) نبود که اصلا صدای همه در می‌آمد و آن وقت، همین توجیه‌های آبکی هم جواب نمی‌داد.

ثانیا فارغ از این که «زنان ونوسی، مردان مریخی» در تقبیح چند همسری است یا در ترویج آن، نتیجه نهایی این قبیل آثار هنری در جامعه، چیزی نیست جز شکستن قبح این تابوهای نانوشته.این که چگونه ستارگان سینما حاضر به بازی در این فیلم شده‌اند، کاملا به خودشان مربوط است. اما از آن بدتر این توجیه آنهاست که سکانس پایانی فیلم و استیصال سعید از داشتن دو همسر را دلیل حضورشان در «زنان ونوسی، مردان مریخی» می‌دانند و دقیقا بر همین اساس معتقدند که چون او در نهایت از دست هر دو همسرش سر به کوه و بیابان می‌گذارد و متواری می‌شود، بنابراین فیلم، در تقبیح چندهمسری است، نه در تبلیغ آن.اما در پاسخ این توجیه هم باید گفت که اولا همه می‌دانیم که اگر همین پایان‌بندی‌های کلیشه‌ای و عاقبت‌به‌خیری فیلم‌ها و سریال‌ها (با آن پندها و اندرزهای گل‌درشت‌شان!) نبود که اصلا صدای همه در می‌آمد و آن وقت، همین توجیه‌های آبکی هم جواب نمی‌داد. ثانیا فارغ از این که «زنان ونوسی، مردان مریخی» در تقبیح چند همسری است یا در ترویج آن، نتیجه نهایی این قبیل آثار هنری در جامعه، چیزی نیست جز شکستن قبح این تابوهای نانوشته.

جدی نگیر طنـزه بابا!

دو نماینده مجلس و دو نفر از عوامل اصلی فیلم به سئوالات ما درباره موارد مطروحه پاسخ داده‌اند. با خواندن این جواب‌ها خواهید فهمید که برخلاف نظر ما اتفاق خیلی مهمی رخ نداده است!

دست هنرمند باید باز باشد

محمد تقی رهبر( نماینده کمسیون قضایی مجلس):

محتویات فیلم ها را کمیسیون فرهنگی مجلس پیگیری  می کند و اگر توسط این کمیسیون یا از طرق دیگری به ما گزارش شود فیلمی خطوط قرمز را شکسته یا خلاف موازین خانوادگی و ... است ما آن فیلم را می بینیم و بررسی می کنیم. اگر هم شکایتی درباره آن شود باز ما وارد عمل می شویم و پیگیری می ‌کنیم.
 به هر حال نهادهای دیگری مثل وزارت ارشاد و اداره نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی مسئول تایید و اجازه ساخت و نمایش فیلم ها هستند. همینطور بعد از نمایش فیلم ها در صورت بروز مشکل، کمیسیون فرهنگی مسئول نظارت است. ما نهایتا اگر شکایت و گزارشی باشد در بعد نظارتی وارد عمل می شویم. بنا هم نداریم در بخش هایی که مربوط به ما نیست وارد عمل شویم و فقط رعایت خطوط قرمز از نظرمان کافی است چون  به هر حال دست هنرمند هم باید باز باشد.

در حیطه اختیارات ما نیست

بهروز جعفری (نماینده کمسیون فرهنگی مجلس):

ما تمام فیلم ها و سریال هایی که به نمایش در می آید را در کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی بررسی می کنیم چه درباره چندهمسری باشند و چه درباره هر مسأله دیگری. در مورد فیلم ها حتی آنقدر توجه داریم که بعضی از این آثار را که چند سال است ساخته شده اما مجوز نمایش از ارشاد نگرفته اند وقتی مجوز مي‌گیرند خواهش مي‌کنیم قبل از اکران حتما ببینیم تا بعد مشکلی پیش نیاید. اگر بعد از این مراحل فیلمی مسئله داشته باشد ما به شدت پیگیری می کنیم و حتی وزیر را می خواهیم،  اگر توضیحاتش اعضای کمسیون فرهنگی را قانع نکند تا مرحله طرح پرسش در صحن علنی مجلس از ایشان پیش می رویم. اما اینطور نیست که مثلا درباره چند همسری یا هر مسئله دیگری روند جداگانه  و برنامه ریزی خاصی داشته باشیم چون اصلا در حیطه اختیارات ما نیست.

    * کاظم راست گفتار (کارگردان): چند همسری جواب نمی‌دهد!

موضوع فیلم زنان ونوسی و مردان مریخی دغدغه اصلی من نبود و تهیه کننده ساخت این فیلمنامه را به من پیشنهاد داد. اما از آنجا که هر کارگردانی جهان بینی خودش را دارد من سعی کردم دیدگاه های خودم را در قالب طنز وارد این داستان بکنم. ما در زنان ونوسی و مردان مریخی چند همسری را نقد کرده ایم و نشان دادیم حتی کسانی که اتفاقی و تصادفی دچار این حالت می شوند مشکلات بسیاری برایشان پیش می آید و دچار چالش های عمیق می شوند. حتی آنجایی که در فیلم می گوید در  شرع و عرف چند همسری اشکالی ندارد بازیگر زن جواب می دهد آن موقع که اشکالی نداشت مال وقتی بود که مردها مرد بودند. یعنی به نوعی خواستیم بگوییم در دنیای امروز و مناسبات جدید چند همسری معنایی ندارد.  در نهایت هم که مرد از دست شرایط پیش آمده فرار می کند. در ضمن فراموش نکنیم این فیلم کمدی است و در کمدی همه چیز بزرگ نمایی مي‌شود تا جنبه طنز آمیز به خود بگیرد.

روی پوستر فیلم زده‌اند: ورود زیر 18 سال ممنوع! و این هم نمونه‌ای از چهره‌هایی است که در فیلم صدبرابر بدترشان را می‌بینید.